Ülkemizde yaşanan doğal afet türlerinden biri olan çığ düşmesi, üzücü olaylarla gündeme geliyor. Can ve mal kayıplarına neden olan çığ, ulaşım, sağlık ve benzeri hizmetlerin sağlanmasını da zorlaştırmaktadır. Peki çığ nedir? Çığ düşmesinden nasıl korunulur? İşte çığ hakkında bilinmesi gerekenler…

Deprem, sel, yangın ve çığ düşmesi gibi doğal afetler ülkemizde zaman zaman yaşanmakta ve üzücü sonuçlar doğurmaktadır. Son olarak Van'da yaşanan çığ düşmesi olayında ülke yasa boğuldu. Peki Çığ düşmesi nedir? Çığ düşmesinden nasıl korunulur?

ÇIĞ NEDİR?
Çığ, genellikle bitki örtüsü olmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde, vadi yamaçlarında tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve/veya dış kuvvetlerin etkisi ile başlayan bir ilk hareket sonucu (tetiklenen), yamaçtan aşağıya doğru hızla kayması olarak tanımlanır.

Çığ kısaca, kar tabakası veya tabakalarının iç ve dış kuvvetler etkisi ile yamaç eğim yönünde gösterdiği akma hareketidir. Kar tabakalarının birbirlerinden farklı özellikleri olacağından; çığ, bazen diğer bir tabaka üzerinde kayan bir tabaka veya tabakalar ile veya tüm tabakaların zemin üzerinde topluca kaymaları sonucunda oluşur.

TÜRKİYE'DE ÇIĞ PROBLEMİ
Türkiye'nin özellikle kuzey-kuzeydoğu ve doğu kesimlerinde, çığ olayına uygun topografik ve meteorolojik koşullara sahip dağlık alanlar mevcuttur. Ortalama yüksekliği 1000 m'yi geçen ve çığ oluşumuna uygun alanların yüzölçümü bu bölgeler içinde çok yüksek bir yüzdeye sahiptir. Dağlık alanların, Türkiye yüzölçümünün yaklaşık 1/3'ünü oluşturduğunu düşünecek olursak, çığ olayının meydana geldiği alanların yayılımının ne kadar büyük olduğu anlaşılır. Bu bölgelerde meydana gelen çığlar, yerleşim yerlerini, yolları, turistik tesisleri ve diğer bütün devlet yatırımlarını tehdit etmektedir. Çığ olayının yerleşim yerlerine etkisi her afet türü gibi sosyal ve ekonomik açıdan olmaktadır.

Çığ Oluşması Sırasında Alınabilecek Tedbirler nelerdir?

EĞER ÇIĞA YAKALANIRSANIZ?
Çığ genellikle çok hızlı gelişir ve hareket eder. Bu nedenle, çığın oluşması fark edildikten sonra mümkün olduğunca hızlı ve soğukkanlı olunmalıdır. Çığın başlangıç anından sonra, eğer bina içinde değil dışarıda bulunuyor iseniz;

Çığ başladığında, çığın büyüklüğüne, hızına, patikanın genişliğine, etrafta bulunan araçlara (araba, kayak, kar aracı veya hiçbir şey) ve var olan daha güvenli yerlere (büyük ve sabit kayalar, yamaç aşağı girintiler, vb.) bağlı olarak, o alandan çok hızlı bir şekilde ayrılmaya karar vermek gerekir.
Çığın daha yavaş ve yüksekliğinin az olduğu kenar kısımlarına ulaşmaya çalışmak,
Bağırarak veya başka ses kaynaklarını (korna, çan, ıslık, siren) kullanarak, diğer insanları uyarmak,
Eğer çığa yakalanmamız kesin ise veya o anda kayak yapıyor iseniz, kayak sopalarını (batonlar bileğe bağlı olmamalıdır) ve kayakları çıkarıp atmak, sabit bir ağaç (yeterince güvenilir olmasa da çığın büyüklüğüne göre çare olabilir), kaya veya başka bir cisme tutunmaya çalışmak,
Kırılmış ağaç ve kaya parçalarından uzak kalmaya veya korunmaya çalışmak,
Yerden de destek alarak yüzme hareketi yaparak akan karın üstünde kalmaya çalışmak,
Ağzı sıkıca kapatmak, eğer mümkünse kafa karın altında kaldığı anda uzun süre nefesi tutmaya çalışmak,
Önerilen diğer bir yöntem de akış sırasında oturma pozisyonu almaktır. Bu yöntemde bacaklar ve kollar birbirlerine yapıştırılır ve çığ durmadan kısa süre önce, bacaklar ile yeri sertçe iterek (eğer zemin altta ise veya zemin üzerindeki kar sertleşmeye başlamış ise) kalkmaya çalışmak. Çünkü çığ durduktan sonra, betonumsu bir özellik kazanacak olan kar içinde, değil kalkmak parmağımızı oynatmak bile imkansızdır!!!
Çığ durmadan önce mutlaka bir el yüzün önünde (ağız ve burnu kapatacak şekilde), diğer el de başın üstünde (yüzeye doğru uzatarak) tutmak ve kar altında kalınan zaman boyunca bizim için hayati önem taşıyacak olan nefes alınan boşluğu (hava kesesi) genişletmek ve bu arada başı sağa sola çevirmeye çalışmak da fayda vardır. Bu hava kesesi, çok küçük olsa bile ağız ve burnun kar ile dolmaması demektir. Kesenin varlığı, kazazedenin her zaman kurtulma şansının olduğunu ümit etmesini sağlar.
Karda ses iletimi az olmasına rağmen, eğer yüzeye yakın olunduğu hissedilirse ya da öyle olabileceği varsayımını ihmal etmemek için bağırmak faydalı olabilir.
Bazı olaylar ve araştırmalar göstermiştir ki, sırt çantası taşıyan insanların çığın topuğu civarında yüzeyde kalma şansları, taşımayanlardan daha fazladır.
Eğer bir aracın içinde bulunuyorsanız;
Motoru durdurup, ışıkları söndürmeli,
Araçtaki oksijen miktarını korumak için sigara içmemeli ve kibrit yakmamalı,
Eğer telsiz varsa çağrı yapmalı ve telsizi alıcı konumunda sürekli açık tutmalı,
Dışarı ses (korna) ve ışık verecek herhangi bir alet (fener gibi) faydalı olabilir,
Eğer araçta bir çubuk veya benzeri bir alet var ise, bunu kar içine yukarı doğru batırıp kurtarmaya gelecek olanların çubuğu görmelerini ümit etme şansımız da olabilir
En son olarak da çevreleyen karı kazmaktır. Ancak, kazarken kişi kendini kesinlikle güvende hissetmiyorsa araç içinde kalmanız daha emniyetlidir.
Çığın büyüklüğüne, hızına, patika genişliğine, etraftaki araçlara veya doğal cisimlere bağlı olarak bulunulan alandan ayrılmaya karar verilmelidir.

Çığın daha yavaş ve akış yüksekliği düşük olan patika kenarlarına doğru gidilmeye çalışılmalıdır.

Diğer insanlar uyarılmalıdır. (ses, ıslık, düdük, korna, vb.)

Çığa yakalanmanız kesin ise, batonlar ve kayaklar çıkarılmalı ve herhangi bir cisme tutunmaya çalışılmalıdır.

Kırılmış ağaç ve kaya parçalarından korunmaya çalışılmalıdır.

Yerden destek alarak yüzme hareketi ile çığ yüzeyinde kalmaya çalışılmalıdır.

Ağız sıkıca kapatılmalı, hava kesesi oluşturmaya çalışılmalıdır, bu arada baş sağa sola doğru çevrilmeye çalışılmalıdır.

Akış esnasında oturma pozisyonu almaya çalışılarak (eller ve bacaklar bitişik) çığ durmadan önce bacaklar ile yer sertçe itilip (eğer zemin altta veya zemindeki kar setleşmeye başlamış ise) kalkılmaya çalışılmalıdır.

Bayılacağınızı hissediyorsanız, buna direnmemelidir. Çünkü baygın bir insan daha az oksijen tüketir.

Bazı olaylar sırt çantası taşıyan kişilerin çığ topuğu civarında, yüzeyde kalma şanslarının taşımayanlardan biraz daha fazla olduğunu göstermiştir.

Eğer araç içindeyseniz;

Motoru durdurulup, ışıklar söndürülmelidir.

Oksijeni iyi kullanmak için, sigara içilmemeli ve kibrit yakılmamalıdır.

Telsiz var ise çağrı yapılmalı ve telsiz sürekli alıcı konumunda tutulmalıdır.

Aracın kornası çalınarak dışarıya ses duyurulmaya çalışılmalıdır.

Araçta çubuk benzeri bir alet var ise yukarı doğru batırılıp aramaya gelenlerin çubuğu ve dolayısı ile yerimizi görmeleri sağlanmalıdır.

En son olarak ise, karı kazmak gerekir. Ancak, kendinizi kar içinde emniyette hissetmiyorsanız araçta kalmanız gerekir.

ÇIĞDAN SONRA?
Çığ olduktan sonra, en kısa zamanda ilgili kişi ve kuruluşlara haber verilmelidir. Ancak, afet olduktan sonra ilgili kişilere ulaşılamıyor ise aşağıda verilen telefonlara haber verilmesi, size en kısa zamanda yardımın ulaşmasını sağlayacaktır. Bu numaralar sizde yok ise, hemen şimdi kolay erişebileceğiniz bir yere not ediniz! Bu numaralar;

155 Polis
156 Jandarma
179 Alo Valilik