Birbirinden hazır cevap, akıllı, sevimli beş çocuk oturuyor geniş masanın etrafında. Görmüyor bu çocuklar. Doğdukları andan itibaren bizim görsel olarak algıladığımız her şey onların hayal dünyasında şekillendirdiği birer gerçeklik. Mesela biz bulutun ne olduğunu görerek biliyoruz. Onlar hayal ediyorlar. Biz renkleri biliyoruz, onlar kafalarında bir renk algısı oluşturuyorlar.
Bu durum bir engel gibi görünse de, hayal dünyasının ucu bucağı olmayan topraklarını düşününce bir bakıma yaratıcı bir hal. Özellikle sanat açısından... Modern sanat dalında yapıtlar ortaya çıkaran bir sanatçının en büyük amacı eserinin yorumlanarak anlaşılmasıdır. Bu nedenle İstanbul Modern Sanat Müzesi'nde eserleri sergilenen Tony Cragg'ten, görme engelli çocukların sergiyi gezmeleri ve kimsenin dokunmasına izin verilmeyen eserlerine dokunması izni istendiğinde, çok heyecanlanmış ve mutlulukla kabul etmiş bu teklifi.
Bu deneyimi başından sonuna kadar gözlemlemek için çocuklarla birlikteydik. Kilyos Veysel Vardal Görme Engelliler Okulu'ndan Nedim Tazi, Harun Bozkuş, Emer Uluışık, Özgür Güneş ve Hadiye Ergün, müzenin yetkilileriyle heykel ve Tony Cragg üzerine sohbet ederek başladılar güne. Hadiye içlerinde en heyecanlı olanıydı. Dokunarak deneyimlemenin ne kadar özel olduğunu hissettirdiler bize bu ön hazırlıkta. Ardından ellerine geçirdikleri eldivenlerle tek sıra halinde sergi alanına doğru yöneldiler. Biz de peşlerinden.
Dokunacakları tüm eserlere dair önce bilgilendirildiler, ardından heykelin başına geçip küçük parmaklarıyla eserler üzerinde bir yolculuğa çıktılar. Kimi dokunduğunu tepsiye, kimi pet şişeye benzetti. Bazen yüzeyinin pürüzsüz olmasından etkilendiler, bazen kokusundan...
Evet yanlış okumadınız, küçüklerden bazıları eserleri koklayarak anlamaya çalıştı ve kokladığı şey çok hoşuna gitti.
Ortak zevkte buluşup, en çok eğlendikleri ve beğendikleri eserse Tony Cragg'in kendi yüzününün onlarca kopyasını yaptığı We isimli yapıtı oldu. Eserdeki kulaklar, burunlar ve ağızlar çocukların çok ilgisini çekti. Dakikalarca dokunup, gülüştüler.
ÇOCUKLARIN HAYAL ETMESİNE İZİN VERİN
Modern Sanat Müzesi Eğitim ve Sosyal Projeler Direktörü Neslihan Varol ile bir araya geldik. Varol, müzenin 2010 yılından bu yana görme engelli çocuklar için hazırladığı Dokunduğum Renk programını anlattı:
- Bugüne kadar kaç görme engelli çocuk ziyaret etti müzeyi?
- 2010 yılından bu yana 1674 görme engelli çocuk, 1018 genç, 743 öğretmen ziyaret etti müzemizi. Şekerbank'ın desteğiyle yürütüyoruz programı. 2008 yılında bir grup bizi aradı ve müzeye kabul edilip edilmeyeceklerini sordu. Biz bunun üzerine çok heyecanlandık. Onları nasıl ağırlayacağımızın planlarını yapmaya başladık. Üstelik 12 kişilik içinde sosyoloğun, psikoloğun, müzisyenin yer aldığı görme engellilerdi bunlar. Bize yol gösterdiler, "Bir sanat yapıtını algılamak için illa görmek zorunda değiliz, bize çok iyi betimlerseniz, bize formları çok iyi anlatırsanız, o eserleri hayal edebiliriz" dediler. Hazırlandık ve onları gezdirdik. Sonra okullara gittik ve çocukları davet etmeye başladık.
- Eserleri sergilenen isimler, çocukların onlara dokunmasına nasıl yaklaşıyor?
- Çok pozitif yaklaşıyorlar. Zaten projemizden bahsettiğimizde, bunun dışında ne yapabiliriz diyenler oluyor. Yaptığı eserin materyalinden gönderenler oluyor... Zaten sanatçı o etkileşimi kurmak istiyor. Bir heykel sanatçısı için doku en önemli şeylerden biri. Bugün çocuklar eserleri kokluyordu, bu çok nadir bir durumdur. Tony Cragg de diğer sanatçılarımız gibi çok olumlu yaklaştı. Onunla bu konuda yaptığımız toplantıda, "Çocukların hayal etmesine izin verin" dedi bize.
- Çocukların bugüne kadar en çok etkilendikleri sergi hangisiydi?
- Hepsinden çok etkileniyorlar. Farklı dokular, şimdiye kadar karşılaşmadıkları doku ve materyaller çok ilgilerini çekiyor. Burhan Uygur'la ilgili bir eseri anlatırken, "Burhan Dede" diye gezdiklerini biliyorum. Tony Cragg'e de "Tony Dede" diyorlar